بررسی مسائل حقوقی ترانزیت هوایی بین المللی: مسئولیت متصدیان حمل و نقل و حل و فصل اختلافات

از میان موارد مختلف و متعدد استفاده از هواپیما ، حمل و نقل هوایی هسته مرکزی و موضوع اصلی حقوق هوایی است . پیشرفت فزاینده صنعت هوانوردی خاصه در شاخه غیر نظامی و دستیابی صاحبان این صنعت به تکنولوژی حمل و نقل کالا و مسافر در ابعاد کلان و مزیت های فراوان استفاده از این تکنولوژی سبب اقبال جهانی به این صنعت گردیده است . کنوانسیون شیکاگو ، سازمان بین المللی هواپیمایی کشوری ( ایکائو ) ، اتحادیه ترانزیت هوایی بین المللی ( یاتا ) و حتی کنوانسیون های منطقه ای هواپیمایی کشوری مانند ایکاک در اروپا در این میان به ایفای نقش می پردازند و از سهم بسزائی در نظام مند کردن فعالیت های ترانزیت هوایی بین المللی برخوردارند. البته کنوانسیون های دیگری مانند کنوانسیون ورشو ، پروتکل لاهه ، معاهده گوادالاخارا ، پروتکل گواتمالا ، موافقتنامه مونترال همگی از اسناد مهم حقوق هوایی هستند که بین دولت ها منعقد گردیده تا مسئولیت متصدیان حمل و نقل را با شرایط و اقتضائات جامعه جهانی منطبق نمایند . در تمام این اسناد متصدی حمل و نقل مسئول خساراتی است که به جان و مال مسافران وارد می آید و همچنین مسئول خساراتی است که از لحاظ تأخیر به مسافر و کالا وارد می شود . همچنین مشکلات کاملا مشهودی نیز به دلیل ماهیت خاص هواپیما برای متصدیان حمل و نقل و مسافرین بوجود می آید که مثلا در صورت وقوع حادثه ای ، باید قانون مورد استناد و دادگاه صالح تشخیص داده شود و بر طبق همین اسناد چهار دادگاه صالح که بایستی در قلمرو دولت های عضو واقع شده باشند تعیین گردیده ، علاوه بر این در کنوانسیون مونترال دادگاه پنجمی ونیز توسل به روش داوری برای هرچه آسان تر گردیدن رسیدگی به اختلافات پیش بینی گردیده است . مضافا اینکه کنوانسیون شیکاگو با اعانت از سازمان ایکائو در حل اختلافات غیرتجاری هوانوردی بین المللی سهم بسزایی به خود اختصاص داده است . مطلبی که در انتها باید اذعان نمود این است که به رغم برخی کاستی ها در کنوانسیون های شیکاگو ، سیستم ورشو و ... ، هم در بحث مسائل مربوط به هواپیمایی کشوری و هم در بحث مسئولیت متصدیان حمل و نقل و چگونگی رسیدگی به اختلافات ، این معاهدات دارای نقاط قوت فراوانی هستند ؛ اما مسائل سیاسی حاکم بر عرصه جهانی همیشه حقوق را تحت شعاع خود قرار داده است و عملکرد دولت ها روح حاکم بر کنوانسیون ها را در برخی زمینه ها تغییر داده است . امید است که تلاش های جامعه جهانی در انعقاد معاهداتی کامل و جامع در زمینه حقوق حمل و نقل هوایی جامه عمل به خود بپوشاند و کشورها نیز در تحقق بخشیدن به این مهم از هیچ کوششی فروگذار ننمایند .